Seyir odaklı yayıncılık vs futbol deneyimi

Geçtiğimiz günlerde sosyal medyada yer alan bir fotoğraf, Türkiye’deki futbol yayıncılığının sorgulanmasına neden oldu. Manchester United ile Arsenal arasında oynanan karşılaşmada Sky Sports’un Birleşik Krallık sınırlarındaki yayını ile Bein Sports üzerinden bize ulaşan yayın arasındaki görüntü kalitesi farklılıkları izleyici tarafından tepkilere yol açtı. Peki biz Türkiye yayın kalitesinden neden bu kadar gerideyiz? İşte bunun nedenlerine bakacağız.

Türkiye’deki futbol maçlarındaki yayıncılık ile Avrupa’daki yayıncı kuruluşların sunduğu hizmetler arasında ciddi farklar bulunuyor. Bu farklar hem teknolojik altyapıdan hem de yayıncılık kültüründen kaynaklanıyor. Türkiye’de bir futbol karşılaşması ortalama 8 ila 12 kamera kullanılarak çekiliyor. Dünyanın da kullandığı belirli açılara yerleştirilen kameralar; orta, saha kale arkası ve yakın çekimler için kullanılıyor. Kullanan operatör sayısı azlığından, kalifiye eleman bulmanın zorluğundan ve diğer maliyetlerin fazlalığından dolayı Süper Lig maçlarında drone kamerası ve spider cam ve yüksek çözünürlüklü slow-motion kameraları özellikle Anadolu’da oynanan maçlarda kullanılmıyor. Ayrıca sezon öncesinde Türkiye Futbol Federasyonu ve yayıncı kuruluş arasında yayın ilkeleri belirlenmediği için geleneksel yayıncılıkta ısrarcı olunuyor ve yayıncı kuruluş kendi standartlarında kendi istediği şekilde bir yayın hizmeti bize sunuyor. Teknik alt yapı konusunda yüksek çözünü bir kameranın 40 bin dolar gibi bir fiyata sahip olması ve buna uygun teknik malzeme yatırımının toplamda 100 bin dolar gibi bir fiyata ulaşması bu noktadaki gelişimi frenliyor.

Avrupa’nın yayıncılığa yatırımları

Avrupa’nın diğer ülkelerinde yayın anlaşmaları yapılırken, yayımlanacak maç sayısından maçla alakalı yapılacak program sayısına, yayın personelinin minimum kaç kişi olması gerektiğine kadar her şeyin hesaplanması yapılırken, dijitalleşmenin gereksinimleri de göz önüne alınıyor. Dijital dünya görsellerinin her geçen gün gerçek yaşamdan alınan kesitlere daha fazla benzemesinden dolayı ve yeni neslin bilgisayar oyunlarında daha fazla vakit geçirmesinden dolayı La Liga yönetimi 2023 yılında futbol yayıncılığında bir ilke imza attı. Dünyanın en büyük bilgisayar oyunu üreticisi olan EA (Electronic Arts) sponsorluk anlaşması imzalayan La Liga yönetimi, oyundaki kamera açılarını ve grafiklerini maç içerisinde kullanmaya ve 4K HDR yayına geçişi yaptı. 8K görüntü kalitesinde yayıncılığının da testlerini tamamladı. 2022–23’ten 2026–27’ye kadar geçerli yeni bir yayın paketi için Movistar ve DAZN ile toplamda 4,95 milyar euro tutarında beş yıllık bir anlaşma yapan kurumlar. Bu yeni yayıncılık al yapısı için resmî olmayan kaynaklara göre 900 milyon euroya yakın alt yapı harcaması yaptı. EA ile iki yıldan daha fazla bir süre oyunu ile gerçek dünya arasındaki seyir birlikteliğini yakalamaya çalışan La Liga yönetimi bu atılımlar sonrasında yerel ve uluslararası gelirler birlikte ele alındığında toplamda yaklaşık 1,9 milyar euro miktarında gelir elde etmiş durumda.

Yayıncılık konusunda özellikle İngiltere Premier Lig’de bazı FA tarafından belirlenmiş standartlar var. Bu standartları karşılayacağını taahhüt eden Sky Spors, TNT Sports; 4K çözünürlükteki yayını üyelerine standart hizmet olarak sunmayı kabul ediyor. Ayrıca yine İspanya’da ki gibi HDR kalitesinde yayın vermeyi taahhüt ederken, önümüzdeki üç sene içerisinde 8K yayını üyelerine standart paket ücretlendirmesiyle kullanıma alacaklarının sözünü de veriyor. Stadyum başına ortalama 25-30 kamera, büyük maçlarda ise 35 kameradan fazlası ile çalışan yayıncı kuruluşlar birçok karşılaşmada Spidercam, drone, kale arkası, grafik kameraları ve aktüel kameralarını standart olarak kullanmakta ve bunu kontrat şartlarına FA eklemiş durumda. Bu kameraların çözünürlük kalitelerinin neredeyse tamamı 4K kalitesinde. Kullanılan kameraların tamamı grafik ve saha içindeki haritaların veri alımını sağlayacak bir alt yapı sistemini de barındırıyor. Ayrıca ses miksajı daha profesyonel ve tribün atmosferiyle anlatıcı sesi uyumlu bir şekilde yayına aktarılıyor.  2014 yılından bu yana dünyanın beş büyük ligi La Liga, Serie A, Bundesliga, Fransa Lig 1 ve Premier Lig bu sistemi kullanıyor. Opta, Stats Perform gibi veri sağlayıcılarla ve yapay zekâ destekli içerikleri de ekrana taşıyan bu sistem hem marka değerini yukarıya çekiyor hem de bir futbol deneyimini insanlara sunmayı hedefliyor.

Türkiye’deki durum

Türkiye’de hâlâ yayıncılık alt yapısında beklenen gelişim sağlanamadı. Teknolojik alt yatırımların maliyetlerinden dolayı 4K ve HDR yayın kaliteleri ekstra ücretlendirilmeli paketlerle izleyiciye satılıyor. Ses miksajı genellikle dengesiz; tribün atmosferi ya çok kısık ya da anlatıcının sesini bastırıyor. Yayıncılık alt yapısındaki yatırımların ve kullanıcıların sahip olduğu ekranların alt yapı tabanları daha çok 1080 çözünürlüğe uygun olduğu için bir kalite kaybı yaşanıyor. Ayrıca yeni stadyumlar inşa edilirken kamera açıkları konusunda işin uzmanlarından destek alınmadığı için sonradan belirlenen açılarla maçın çekilmesi görüntü kalitesini daha da aşağıya çekiyor.

Avrupa 8K yayıncılığı için hazırlık yaparken bizim ülkemizdeki yayıncı kuruluşun hâlâ 4K yayın testini yapıyor olması bir hedef belirlenmemesinden de kaynaklanıyor. Türkiye’deki futbol yayıncılığının vizyonu maç göstermek odaklı yayıncılık olduğu için futbol seyircisi Avrupa’daki gibi ekran önünde bir futbol deneyimi yaşayamıyor.