Artist: Jim Henson

Bugün dünya sinema tarihinde bir deha olarak kabul edilen ünlü yönetmen Orson Welles, 70ʼli yılların sonunda televizyon yapımlarından kazanç elde etmek istiyordu. Daha önce The Orson Welles Show ismini verdiği, 1941 ve 1942 yıllarında bir radyo programı hazırlayan, ünlü yönetmen yine aynı isimde talk show formatında bir televizyon programı yapma fikriyle yapımcılığını ve sunuculuğunu üstlendiği bir pilot bölüm hazırladı. Sadece bir bölüm olarak çekilen bu TV show programında şu sözleri söylemiştir: “Muppetʼlar süper stardır. Her hafta 250 milyon kişi onları izliyor ve sadece popüler oldukları için kuklacılığın bir sanat olduğunu fark etmeyebiliriz...ˮ

Orson Wellesʼin hiçbir kanalın satın almadığı bu programda bu övgü dolu sözlerle takdim ettiği şahane konuklarından biri:

Jim Henson

24 Eylül 1936ʼda Greenwille-Missisippiʼde doğan Jim Hensonʼun çocukluğu Missisippi- Lelandʼda babasının çalıştığı Tarım Bakanlığı araştırma istasyonunda geçti. Annesi Hristiyan Bilim Uzmanıʼydı. Babası da onu çok sevdiği için Hrisiyan bilim mezhebini kabul etti. En yakın arkadaşı ise birlikte keşif yapmayı ve köpekleri Rugglesʼla maceralara atılmayı çok sevdiği abisi Paul Jrʼdı. Bir gün evlerine sıra dışı bir cihaz geldi. Bu cihaz iki kardeşi maceradan maceraya sürüklerdi. Küçük Jim, televizyon denilen bu cihazla tanıştığında, olmak istediği yeri biliyordu...

Northwestern Lisesiʼnde öğrenimini tamamlayan Jim Henson, burada kuklacılık kulübüne katıldı. Liseyi yeni bitirdiği sıralarda bir televizyon kanalının kuklacı aradığını öğrenen genç Jim, kuklaları hazırlayarak seçmelere katıldığından bahsetmiştir. Orson Welles, yıllar sonra Jim Hensonʼa “Kuklacılığa televizyona ulaşmak için mi başladın?ˮ sorusunu yönelttiğinde Jim; “Evet, çünkü bu alanda çalışmak istiyordum. Çok seviyordumˮ diyerek yanıtlamıştı. Ayrıca çocukluğunda hiç kukla gösterisi izlemediğini ve o kukla sahibi olmadığını da eklemişti.

1954 yılında üniversite seçimini Maryland Üniversitesi College Parkʼdan yana kullanan Jim, Ev Ekonomisi Bölümüʼne kaydolduktan sonra aynı yılın Eylül ayında kuklacılık dersini birlikte aldığı, ressam ve seramikçi Jane Nebel ile tanıştı. Jane 1954 döneminden şöyle bahseder: “Kuklacılık son sınıf dersiydi ve Jim birinci sınıftan bu dersi alıyordu. Senaryolar yazmaya ve kuklaları tasarlamaya başladı. Dersi devraldığını söylemek daha doğru olur. Onda dahi çocuk havası vardı.ˮ

Jim, kariyerine 17 yaşındayken WTOP-TVʼde küçük çapta işler yaparak başlamıştı. İlk deneyimi üç hafta gibi kısa bir süreyi kapsamış olsa da bu genç kuklacının becerilerini fark eden prodüktörler, Roy Meachumʼun “Saturdayˮ programında bir iş vererek aynı kanalda devam etmesini sağladılar. Fakat bu program da çok uzun ömürlü olmayınca Roy Meachum, Jimʼi yerel bir televizyon olan WRC-TVʼye yönlendirdi ve Janeʼin de yardımını alarak kendi kukla programlarını yapmaya devam ettiler. Jim Henson, yıllar sonra yaptığı açıklamada Janeʼle yaptığı bu ilk işten şöyle bahseder: “Tüm övgüyü ben topladım. Ancak ilk dönemde bu, Janeʼin eseriydi. İlk 5-7 yıl boyunca sadece ikimiz vardık.ˮ

WRC-TV, sonraki süreçte Jim ve Janeʼe daha özgür bir program yapma olanağı sundu ve ikili “Sam ve Arkadaşlarıˮ serisini hazırladı. Jim, geç bir saatte yayımlanan bu programı şöyle anlatır: “Gece geç bir saatte, 23.30ʼda başlardı. Kukla gösterisi için alışılmadık bir saatti. Ama o zamanlar bu programı sadece çocuklara hazırladığımızı düşünmüyorduk.ˮ

Jane ise programın içeriğiyle ilgili olarak: “Neredeyse her şey bir müzikal eserle başlardı ve görsel yorumlarını yapardı. Jim bir müzik albümü seçer ve ona uygun kuklalar yapardı. Ben de performansa yardım ederdim. Her şey canlıydı. Hiçbir şey kaydedilmemişti. Yaptığımız her şey doğrudan yayına gidiyordu.ˮ

Kurbağa Kermitʼin doğduğu dönem bu yılları kapsar...

Kermit

Kermit, başlangıçta kurbağadan çok bir kertenkeleyi andırıyordu. Daha sonra değiştirilen tasarımı ile kurbağaya benzetilmiştir. İlk dönemlerde Jane tarafından ve çoğu zaman peruk takılarak gösteriye çıkıyordu. Zaman içerisinde kendine has bir karaktere bürünen Kermit, bir televizyon programında nerede doğduğu sorusuna şu yanıtı vermiştir: “Ben aslında şeyden geldim... Hensonʼun annesine ait bir paltoydum.ˮ Jim Henson ise daha sonra, Kermitʼi şu sözlerle tamamlar: “Annemin paltosu ve bir pinpon topuydu. Gözlerini yapmak için pinpon topunu ikiye bölmüştüm.ˮ Boynunda yer alan dikişlerin gizlenmesi için bir yaka eklenen Kermit bugünkü görünümüne kavuşmuştur.

Anlatılanlara göre Jim, o yıllarda çok hasta olan büyükbabasını eğlendirmek için kullanmış. Eline tam oturan Kermitʼin duygularını parmaklarını bükerek yansıtabiliyordu Jim Henson... Bu yolla içinde taşıdığı sevgiyi ve teselliyi büyükbabasına aktarmayı başarmıştı. Jane ise Jimʼin, Kermitʼle ruhani bir bağı olduğunu düşünürmüş. Jim ise Kermitʼin âdeta kendisine ait bir ikinci kişiliği olduğundan bahsetmiştir.

Yolculuk

Jim Henson, 1958 yılında yaptığı bir Avrupa yolculuğunda, bu ülkelerde kuklacılığın daha çok ciddiye alındığını, finansman desteğine ve mesleki birliğe sahip olduklarına tanık oldu. Bu yolculuk öncesinde kariyerini sürdürebileceğine dair içinde derin bir kaygı taşıyan Jim, yeniden Amerika Birleşik Devletleriʼne döndüğünde ise büyük bir motivasyona sahipti. Jane ile birlikte, Muppet Inc.ʼi kurdular, 6 Mayıs 1959 tarihinde Emmy Ödülüʼne layık görüldüler. Ödül töreninden sadece 12 gün sonra ise evlendiler.

1960 yılının Mayıs ayında ilk bebekleri Lisa dünyaya geldi. Aynı yıl Ağustos ayında Amerika Kuklacıları Festivali’ne yine birlikte gittiler. Amaçları diğer kuklacıları tanımak ve birlikte çalışabilecekleri bir ekip kurmaktı. Festivale katılan herkes, Jimʼin mutlaka Frank Oznowiczʼle görüşmesi gerektiğini söylüyordu. Böylelikle Frank, ekibe katılan ilk üye oldu. Daha önce, Frankʼle gösteri yapan Jerry Juhl da Frankʼin önerisiyle ekibe katıldı. Don Sahlinʼin de bu topluluğa katılmasından sonra ekip tamamlanmış oldu. Kukla becerilerini sinematografi bilgileriyle harmanlayan, zanaat ve sanatı birleştiren bu ekip reklam çekimleriyle birlikte başarılı işlere de imza atmaya devam etti.

Jimʼin her zaman yeni bir fikri ve içinde taşıdığı büyük hayalleri vardı. Daha önce kısa film denemesi bulunan Jimʼin hayallerinden biri de uzun metraj bir film çekmekti... 1956 yılında ağabeyi Paul Henson Jrʼın trajik ölümü, Jimʼe hayatın ne kadar kısa olduğunu acı bir şekilde öğretmişti. Paulʼün yerine de yaşamayı kendisi için bir amaç hâline getiren Jim, hayata ve hayallerine daha çok tutundu.

Susam Sokağı

Bir gün Joan Cooney adında bir yapımcı, Jimʼle iletişime geçti. O dönem, çocuklar için yapılan televizyon içerikleri oldukça yetersiz, sadece eğlence amaçlıydı. Okul öncesi eğitim için hazırlanan içerikler ise oldukça sınırlıydı. Jim Henson ve ekibinin potansiyelinin farkında olan Joan, eğitici içerikler hazırlaması için Jimʼe bir teklif sundu. Başta kendi hayalleriyle pek de örtüşmediği için bu talebe sıcak bakmayan Jim, televizyon programlarının daha yüce bir amaç için kullanılabileceğini fark ettiğinde, teklifi kabul etti. Çocuklar için hazırlanan bu içeriklerin çekiminde, Jim Henson o güne kadar edindiği sinematografi bilgilerini deneysel yollarla, küçük izleyicilerinin beğenisine sundu.

1969 yazında bir stüdyoda çocukların oyuncu olarak yer aldığı, içerisinde kuklaların çocuklara eşlik edebildiği sokak görünümünde bir plato kuruldu. Televizyon programını tamamen bu kurgusal sokağa özgü hale getirdiler. Buraya Susam Sokağı ismini verildi. Susam Sokağı, ABD televizyonlarında büyük bir başarı yakaladı ve isminden sıkça söz ettirdi. Bu başarının ardından Susam Sokağıʼna yeni pek çok isim katıldı. Daha sonraki yıllarda, Susam Sokağı'nın bağımsız olarak üretilen ortak yapım versiyonları 20 ülkede yayımlandı ve çeşitli uluslararası versiyonlarının 120 milyondan fazla izleyicisi vardır. Susam Sokağıʼnın sakinleri olarak Türkiyeʼde Kırpık, Minik Kuş, Kurabiye Canavarı, Edi ile Büdü isimleriyle anılan bu karakterler 90ʼlı yılların çocuklarının anılarında hâlen yaşamaya devam etmektedir.

Kaynakça

Christopher Finch. Jim Henson: The Works: The Art, The Magic, The Imagination. New York: Random House. 1993.

Ron Howard. Jim Henson: Idea Man. Disney Original Documentary. 2024.

 Orson Welles. The Orson Welles Show. 1978-1979.