Meksika ve Kanada’ya vergi molası

Trump yönetiminin ticaret politikasına dair tipik bir strateji olan gümrük vergilerini bir pazarlık aracı olarak kullanmak uzun süre uluslararası siyasetin gündemine oturacak. Trump, Kanada petrol ve enerji ürünleri hariç olmak üzere, Kanada ve Meksika'dan yapılan tüm ithalatlara %25 ek vergi uygulayan bir yürütme emri yayımlamıştı. Ancak hem Kanada Başbakanı Justin Trudeau hem de Meksika Devlet Başkanı Claudia Sheinbaum, Trump'ın göç ve uyuşturucu kaçakçılığına karşı sert önlemler alma talebine yanıt olarak sınır koruma çabalarını güçlendirmeyi kabul ettiklerini söyledi. Böylece bugün yürürlüğe girmesi beklenen %25'lik gümrük vergileri 30 gün boyunca askıya alındı. Fakat Pekin %10’luk ekstra gümrük vergisinden kurtulamadı. Çin Maliye Bakanlığı; ABD kömürü ve sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) için %15, ham petrol, tarım ekipmanları ve ABD'den Çin'e gönderilen az sayıdaki kamyon ve büyük motorlu sedanlar için %10 oranında vergi koyacağını söyledi. Çin aynı zamanda Google'a karşı tekel karşıtı soruşturma başlattı.

Uluslararası yayın kuruluşları ise Trump’ın yeni döneminde bu sefer daha sert bir şekilde başlayan ticaret savaşları ile ilgili kayıtsız kalmadı. Wall Street Journal'ın yayın kurulu, buna "Tarihin En Aptal Ticaret Savaşı" adını verdi. Meksika ve Kanada'ya %25, Çin'e ise %10 vergi koymak için hiçbir iyi neden görmedi. Journal'ın yayın kurulu, "Bu bize Bernard Lewis'in Amerika'nın düşmanı olmanın riskli ama dostu olmanın ölümcül olabileceği yönündeki eski şakasını hatırlatıyor" diye yazdı. Aynı şekilde Financial Times’ın yayın kurulu da bu politikayı "saçmalık" olarak nitelendirdi.

“Ekonomik akımlar bulaşıcıdır”

Princeton Üniversitesi'nde Tarih ve Uluslararası İlişkiler Profesörü olan Harold James, “Ekonomik akımlar bulaşıcıdır. Birinin Trump’ın mantığını takip edip, ‘Avrupa’yı yeniden büyük yap’ planı önermesi an meselesi olabilir” diyor ve ekliyor: “ABD’nin borç krizine girmesi, yönetiminin küreselleşme karşıtı kampanyasının garip bir sonucu olabilir.”

Kanada, ham petrol ithalatının yaklaşık %60'ını oluşturarak ABD'nin açık ara en büyük yabancı petrol tedarikçisi konumunda. Çin, Meksika ve Kanada birlikte, geçen yıl ABD'ye yapılan ithalatın %40'ından fazlasını oluşturdu. Trump’ın bir “vergi sevgisi” olduğu artık su geçirmez bir gerçek. Hedef tahtasındaki ilk ülkeler; tabii ki öncelikle Çin, ardından Meksika ve Kanada oldu. Ama yeni başkanın hedef kitlesi çok daha geniş. Trump, BBC'ye yaptığı açıklamada, Avrupa Birliği mallarına yönelik gümrük vergilerinin "çok yakında" gelebileceğini söyledi. Ancak İngiltere ile bir anlaşmaya "varılabileceğini" ima etti.

Avrupa Birliği’nin gümrük vergisi dansından kaçınması zor görünüyor

Trump yönetiminin seçim vaatlerini bu kadar hızlı bir şekilde uygulaması göz önüne alındığında, Avrupa Birliği’nin gümrük vergisi dansından kaçınması zor görünüyor. Aslında Donald Trump, ABD’nin ticaret ilişkilerine yönelik kapsamlı bir soruşturma başlattı. Bu soruşturmanın raporu 1 Nisan 2025’te açıklanacak.  ING Think, bunun “AB için kritik bir an” olacağını vurguluyor ve birliğin, ABD’nin gümrük vergilerinin ekonomik etkisini hissetmek için nisana kadar beklemek zorunda kalmayacağına değiniyor. Son dört yılın yakın üretim ve risk azaltma stratejisinin bir parçası olarak, birçok Avrupa otomobil üreticisi ABD pazarı için Meksika’da üretim tesisleri kurdu. ABD’nin Meksika’ya yönelik vergileri Avrupa’ya da zarar verecek.

Vergilerin yan etkileri

Dahası, eğer duyurulan misillemeler hayata geçerse özellikle tarım ve imalat gibi sektörlerde Amerikan ihracatçıları da zarar görecek. ABD mal ihracatının %17'si Kanada'ya, %16'sı Meksika'ya ve %7'si Çin'e gidiyor. ABD, Trump'ın ilk döneminde Çin mallarına gümrük vergileri koyduğunda, Çin soya fasulyesi ve domuz eti gibi Amerikan tarım ve hayvan ürünlerine gümrük vergileri uygulayarak karşılık verdi, bu da Amerikan çiftçilerini zarara uğrattı. Satışların azalmasına ve mali sıkıntıya yol açtı. ABD yönetimi, ticaret savaşından dolayı Çin'e olan ABD satışlarının kaybını telafi etmek için cömert sübvansiyonlarla devreye girmek zorunda kaldı.

• Bu hamleler belirli kampanya vaatlerini yerine getiriyor ancak aynı zamanda piyasaları ve tedarik zincirlerini altüst ediyor. Ülkenin komşularıyla, en büyük ticaret ortaklarıyla ve Çin'in durumunda dünyanın ikinci büyük ekonomisiyle ilişkilerini zorlu bir sınava sokuyor.
• Bu vergiler uygulamaya alınırsa Amerikan pazarı oldukça kötü etkilenebilir. Meyve, sebze, giyim ve otomobil parçaları gibi Meksika'dan gelen malların, vergilerin nihayetinde yürürlüğe girerse daha pahalı hâle gelmesi bekleniyor. Çelik, kereste ve petrol gibi Kanada mallarının da daha pahalılaşması muhtemel gözüküyor. Çin'den gelen plastikler, tekstil ürünleri ve bilgisayar çipleri gibi ürünlerinde fiyatlarında atış görmesi olası.  
• Öte yandan Trump’ın gümrük vergisi rüyası uzun vadede beklenen sonuçları vermeyebilir. İthal ürünlere uygulanan vergiler, ticaret uygulamalarındaki boşluklar ve fiziksel malların izlenmesindeki karmaşıklıklar nedeniyle kolayca aşılabiliyor. Ancak vergilerin asıl etkisi, ABD’de tüketicilerin ve ara mal kullanan şirketlerin maliyetlerini yükseltmek oluyor. Dahası, Kanada, Meksika ve Çin gibi büyük ticaret ortakları – ABD’nin sırasıyla birinci, ikinci ve üçüncü en büyük ihracat pazarları – misilleme vergileriyle Amerikan ekonomisine sert darbe indirebilir.  Örneğin Pekin, Trump ile yürütülen müzakerelerde koz elde etmek amacıyla Google ve Nvidia’ya yönelik rekabet soruşturmalarını yeniden başlattı ve Intel’e karşı bir soruşturma başlatmayı değerlendiriyor. Financial Times’a göre; Trump gümrük vergisi tehditlerini yerine getirirse Avrupa Birliği, Silikon Vadisi'ni misilleme önlemleriyle vurabilir.

En kötü senaryo otomotiv sektöründe

Otomotiv endüstrisi olası vergilerinden en olumsuz etkilenecek sektör. Herhangi bir araç, tamamen monte edilmeden önce araç parçaları ABD, Meksika ve Kanada sınırlarını birkaç kez geçiyor. ABD tedarik zincirleriyle derinlemesine entegre olan otomotiv ve imalat gibi endüstriler, birçok parçanın nihai ürün hâline gelmeden önce sınırı birkaç kez geçmesi nedeniyle artan maliyetler ve kesintilerle karşı karşıya kalacak. Otomobil üreticileri, ABD ticaret ve enerji politikasının uzun vadeli yönü hakkında daha fazla netlik sağlanmadan önemli ve maliyetli stratejik değişiklikler yapma konusunda temkinli davranıyor. General Motors, Stellantis ve Tesla, gümrük vergilerinin etkisini hafifletmek için ABD'de üretime yöneleceklerinin sinyallerini veriyor.

Amerika’nın küresel sermayeye bağımlılığı, gizli bir saatli bomba olabilir

Öte yandan Amerika’nın küresel sermayeye bağımlılığı, gizli bir saatli bomba olabilir. Eğer yabancı sermaye akışları gümrük vergileri veya güçlü dolar gibi hamlelere tepki olarak kesilirse, Amerikalılar kemer sıkmak zorunda kalacak ve bu, yaşam standartlarında sert bir gerilemeye neden olacak. Şimdilik tek kesinlik, Trump yönetiminin mümkün olduğunca fazla taviz (ekonomik ve siyasi olarak) elde etmek için vergileri kullanmayı sürdüreceği.

Trump tehditlerini sürdürürken; Kanada, Meksika ve Çin’in ABD pazarına bağlı kalacağını varsayıyor ve ticaret dışı konularda müzakerelerde elini güçlendirmeyi amaçlıyor. Fakat bu kilit ortakları cezalandırmak, onları alternatif tedarikçilere yönlendirebilir. Amerika’nın uzun vadeli ekonomik etkisini zayıflatabilir. Toronto Üniversitesi Siyaset Bilimi Profesörü Carla Norrlöf, ABD’nin ulusal güvenlik stratejisinin müttefiklerle yakın ekonomik ilişkileri sürdürmeye ve rakip ülkelerle ekonomik mesafeyi korumaya dayandığını vurguluyor. Ancak Norrlöf’e göre; bir ticaret savaşı bunu başarmayı zorlaştırıyor. Gelecekte daha fazla ülkenin, ABD’ye olan ekonomik ve siyasi bağımlılığını azaltmak için çok daha güçlü sebepleri olacak. Sonuç olarak; Trump’ın politikalarının ekonomik ve siyasi sonuçları, hedeflediği amaçların altını oyabilir ve Amerika için oldukça maliyetli olabilir.