Toprağın altındaki gerçek: Türkiye’de petrol ve fosil yakıt meselesi

Enerji, çağımızın görünmez iktidarıdır. Ve bu iktidarın en eski, en sert ve en belirleyici unsurları hâlâ petrol, doğal gaz ve kömürdür. Dünya, yenilenebilir enerjiye yönelirken bile fosil yakıtlar, küresel ekonominin omurgasını oluşturmaya devam ediyor. Türkiye ise bu büyük denklemde; kaynakları sınırlı ama stratejik önemi yüksek bir ülke olarak kritik bir yerde duruyor.

Petrol: Var ama yetmiyor

Türkiye’de petrol var, ancak petrol zengini bir ülke değildir. Güneydoğu Anadolu başta olmak üzere Batman, Adıyaman, Diyarbakır ve Şırnak çevrelerinde yıllardır petrol üretimi yapılıyor. Bu sahalar, Türkiye’nin enerji tarihinin temel taşlarını oluşturuyor. Ancak bu üretim, ülkenin toplam petrol ihtiyacının çok küçük bir kısmını karşılayabiliyor.

Ulaşım sektörü başta olmak üzere sanayi ve petrokimya alanında petrol, hâlâ vazgeçilmezdir. Türkiye tükettiği petrolün büyük bölümünü ithal etmek zorunda. Bu da her yıl milyarlarca dolarlık bir ithalat faturasını ve beraberinde cari açık baskısını getiriyor.

Doğal gaz: Tüketim çok fazla, üretim kısıtlı

Doğal gaz, Türkiye’nin enerji sepetinde şimdiye kadar en hızlı yükselen fosil yakıttır. Elektrik üretiminden konut ısıtmasına kadar geniş bir alanda kullanılıyor. Ancak doğal gazda da tablo benzer: Yüksek tüketim, düşük yerli üretim.

Karadeniz’de keşfedilen doğal gaz rezervleri, bu alanda umut verici bir dönüm noktasıdır. Bu keşif, Türkiye’nin doğal gaz ithalatını azaltma potansiyeline sahip. Yine de kısa vadede Türkiye’yi tamamen bağımsız kılacak bir kapasiteden söz etmek gerçekçi değil. Bu nedenle doğal gaz, Türkiye için hâlâ jeopolitik ve ekonomik bir hassasiyet alanı olmaya devam ediyor.

Kömür: En bol ama en tartışmalı kaynak

Türkiye’nin en bol fosil yakıt kaynağı kömürdür. Özellikle linyit rezervleri açısından Türkiye, dünyada üst sıralarda yer alıyor. Bu durum, kömürü yerli ve stratejik bir enerji kaynağı hâline getiriyor.

Ancak kömür, aynı zamanda çevresel maliyeti en yüksek fosil yakıttır. Hava kirliliği, karbon salımı ve sağlık sorunları, kömür kullanımının kaçınılmaz sonuçlarıdır. Bu nedenle Türkiye, bir yandan yerli kömürle enerji arz güvenliğini sağlamaya çalışırken, diğer yandan da çevre ve iklim hedefleri arasında zor bir denge kurmak zorundadır.

Fosil yakıtlar ve jeopolitik gerçeklik

Türkiye’nin fosil yakıt zengini olmaması, onu enerji diplomasisinin dışına itebiliyor. Petrol ve doğal gaz boru hatlarının geçtiği bir enerji koridoru konumunda olan Türkiye, bu jeopolitik avantajını yalnızca ekonomik değil, siyasi bir güç olarak da kullanıyor.

Ancak enerji koridoru olmak ile enerji üreticisi olmak arasında büyük bir fark var. Birincisi geçici avantajlar sunarken, ikincisi kalıcı bağımsızlık sağlıyor. Türkiye’nin temel sorunu da tam olarak burada düğümleniyor.

Fosil yakıtların geleceği: Zorunlu geçiş dönemi

Fosil yakıtlar, Türkiye için bugün hâlâ bir zorunluluk. Ancak yarın için bir çözüm değil. Dünya karbon nötr hedeflere ilerlerken, fosil yakıt bağımlılığı ekonomik ve siyasi riskleri artıracaktır. Türkiye’nin önünde net bir gerçek duruyor: Fosil yakıtları akılcı bir geçiş süreciyle azaltmak.

Bu süreçte yerli fosil kaynaklar, ani kopuşları önleyen bir tampon görevi görmeli; asıl yatırımlar ise yenilenebilir enerjiye, verimliliğe ve teknolojiye yönelmelidir.

Gerçekçilik ve vizyon arasında

Türkiye’de petrol ve diğer fosil yakıtlar ne bir kurtarıcıdır ne de tamamen vazgeçilebilecek bir yüktür. Onlar, doğru yönetildiğinde ülkeye zaman kazandıran; yanlış yönetildiğinde ise geleceği ipotek altına alan kaynaklardır.

Enerji politikası, hayallerle değil; verilerle, gerçeklerle ve uzun vadeli bir vizyonla yapılmalıdır. Türkiye’nin yapması gereken, toprağın altındaki imkânları göz ardı etmeden; gözünü toprağın üstündeki, yani sürdürülebilir geleceğe dikmektir. Çünkü asıl zenginlik, yalnızca yerin altında değil; onu nasıl kullandığımızdadır.