HÜRJET'ler İspanya yolunda: Anlaşmanın detayları ne?

İspanya hükümeti, Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TUSAŞ) tarafından geliştirilen Türkiye’nin ilk yerli jet eğitim ve hafif taarruz uçağı HÜRJET’in satın alınmasını resmen onayladı. 28 Ekim’de yapılan Bakanlar Kurulu toplantısında kabul edilen kararda, “mevcut AE.09 (F-5) filosunun yerine, savaş ve taarruz uçakları için Entegre Eğitim Sistemi (ITS-C) satın alınmasına” karar verildi.

Yaklaşık 3 milyar 120 milyon avro değerindeki sözleşme, İspanya’nın Türkiye’den 45 adet HÜRJET uçağı tedarik etmesini öngörüyor. Bu adım, NATO ve Avrupa Birliği (AB) içinde bir ülkenin ilk kez HÜRJET’leri satın alması anlamına geldiğinden hem savunma sanayisi hem de diplomatik ilişkiler açısından tarihi nitelikte.

HÜRJET nedir, hangi özellikleriyle öne çıkıyor?

TUSAŞ tarafından geliştirilen HÜRJET, tek motorlu, süpersonik, iki kişilik bir eğitim ve hafif taarruz uçağı. Maksimum hızı Mach 1,4 civarında olan uçak, yaklaşık 45.000 feet irtifada görev yapabiliyor. Modern kokpit donanımı, dijital uçuş kontrol sistemi (fly-by-wire) ve görev bilgisayarıyla, yeni nesil savaş uçaklarının eğitimine uygun bir platform sunuyor.

Uçak, özellikle beşinci nesil savaş uçaklarına pilot yetiştirme sürecinde kritik bir rol oynamak üzere tasarlandı. HÜRJET, gelişmiş manevra kabiliyeti ve yüksek itki-gövde oranı sayesinde hem eğitim hem de hafif taarruz görevlerinde kullanılabiliyor.

Silah entegrasyonu yapılabilen versiyonlarıyla birlikte, sadece eğitim değil, yakın hava desteği, sınır güvenliği ve hafif taarruz görevlerinde de etkili olabiliyor.

İspanya neden HÜRJET’i tercih etti?

İspanyol Hava ve Uzay Kuvvetleri, uzun yıllardır Northrop F-5 Freedom Fighter (AE.09) jetlerini pilot eğitiminde kullanıyor. Ancak bu uçaklar, 1970’lerden beri hizmette oldukları için hem teknik ömür hem de operasyonel kabiliyet açısından artık yetersiz kalmaya başladı.

İspanya, 2030’lu yıllarda devreye alınacak Eurofighter Typhoon Block 5 ve olası yeni nesil savaş uçakları (FCAS programı) için pilot yetiştirmede kullanılacak modern bir eğitim platformuna ihtiyaç duyuyordu. HÜRJET, bu boşluğu göreceli düşük maliyet, yüksek performans ve kısa teslim süresiyle doldurabilecek en uygun seçenek olarak öne çıktı.

Bakanlar Kurulu kararında da bu gerekçeye dikkat çekilerek, “Savaş ve taarruz uçaklarında uzmanlaşmış pilotların eğitiminde kabiliyetlerin güncellenmesi, genişletilmesi ve yenilenmesi için gerekli gereksinimlerin karşılanması” ifadelerine yer verildi.

Teslimatlar ne zaman başlıyor?

Sözleşme takvimine göre, teslimatlar 2028 yılında başlayacak. İlk uçakların 2029–2030 eğitim döneminde aktif olarak kullanılacağı belirtiliyor. Tüm teslimatların 2035’e kadar tamamlanması, HÜRJET filosunun en az 30 yıl boyunca görevde kalması planlanıyor.

Sözleşmenin süresi 30 Kasım 2035’e kadar geçerli olacak ve uzatma opsiyonu bulunmuyor.

İspanya, bu projeyi yalnızca bir alım olarak değil, aynı zamanda yerli sanayi için bir teknoloji transferi fırsatı olarak konumlandırıyor. Savunma haber portalı Infodefensa’nın aktardığına göre, proje Airbus liderliğinde yürütülecek ve ülkenin önde gelen 15 havacılık firması (Aernnova, Indra, Sener, Amper, Aertec, Centum, CESA, CLUE, GMV, Grabysur, Grupo Oesia, Orbital ve Airtificial) sürece katılacak.

Bu şirketler, tasarım, üretim, sistem entegrasyonu, eğitim ve bakım hizmetleri gibi alanlarda katkı sağlayacak. İspanya Sanayi Bakanlığı, program için beş yıla yayılacak bir milyar avroluk kredi tahsis edecek.

İHA’lardan jet satışlarına…

İspanya’nın bu kararı, yalnızca bir tedarik anlaşması olarak değil, aynı zamanda Avrupa savunma pazarında yeni bir iş birliği modelinin sinyali olarak da değerlendiriliyor.

Avrupa, son yıllarda ABD ve İngiltere merkezli savunma tedarik zincirine alternatif oluşturma arayışında. Türkiye’nin HÜRJET gibi platformlarıyla sahneye çıkması, bu çabayı somutlaştıran örneklerden biri olarak görülüyor.

Uzmanlara göre bu gelişme, Türkiye açısından savunma ihracatında niteliksel bir sıçrama anlamına geliyor. Nitekim daha önce insansız hava araçlarıyla (Bayraktar TB2, ANKA) küresel pazarda yer edinen Türkiye bu anlaşmayla birlikte ilk kez “manned jet” platformlarıyla da NATO müttefiklerine satış yapma noktasına geldi.

HÜRJET nerelerde kullanılabilir?

HÜRJET’in temel kullanım amacı pilot eğitimi olsa da, uçak çok yönlü bir platform olarak tasarlandı.

İspanya, bu uçakları öncelikle Eurofighter ve gelecekteki savaş uçağı programı FCAS’a geçiş eğitimi için kullanacak. Ayrıca uçak, hava polisliği, yakın hava desteği, tatbikat simülasyonları ve hafif taarruz operasyonları gibi alanlarda da görev alabilecek.

Gerekli entegrasyonlar yapıldığında HÜRJET, hava yer mühimmatı, füze ve radar podları gibi sistemleri taşıyabilecek kapasiteye de sahip bulunuyor.

Türkiye açısından stratejik önemi ne?

Bu anlaşma, Türkiye’nin havacılık teknolojilerinde geldiği seviyeyi tescilleyen bir dönüm noktası olarak değerlendirilebilir. Çünkü TUSAŞ, HÜRJET’lerin ihracatıyla yalnızca bir uçak üreticisi değil, aynı zamanda pilot eğitim ekosistemi tasarlayan bir platform sağlayıcısı konumuna da geliyor.

İspanya’yla yapılan anlaşma, Türkiye’nin Avrupa savunma pazarına entegrasyonu, NATO içi teknolojik güven düzeyinin artması ve ihracat çeşitliliğinin genişlemesi açısından da büyük önem taşıyor.

Ayrıca bu anlaşma, savunma sanayisinde büyük atılımlara imza atan ve Kosova’dan Azerbaycan’a yakın coğrafyasında önemli bir askeri güç konumuna gelen Türkiye’nin “Batı standartlarında” tedarikçi düzeyine doğru da emin adımlarla yaklaştığını gösteriyor.