Tütün endüstrisinin hedefinde gençler var

Tütün endüstrisinin dijital platformlardaki giderek artan görünürlüğü ve genç izleyicilere yönelik geliştirdiği dolaylı reklam stratejileri, Dünya Sağlık Günü kapsamında Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) düzenlenen önemli bir toplantıyla kamuoyunun gündemine taşındı. AK Parti İstanbul Milletvekili Müşerref Pervin Tuba Durgut, tütün endüstrisinin özellikle popüler “Formula 1” içerikleri üzerinden gençleri hedef alarak yürüttüğü bu sinsi taktiklere dikkat çekerek, bu tür pazarlama stratejilerinin sadece halk sağlığı açısından ciddi sakıncalar doğurmakla kalmayıp, aynı zamanda yürürlükte olan yasal düzenlemeleri de açıkça ihlal ettiğini vurguladı.

Toplantıya ev sahipliği yapan Durgut, "‘Drive to Survive’ gibi geniş kitlelere ulaşan belgesellerde tütünle bağlantılı logo ve marka görsellerinin ekran süresinin %33'ünden fazlasını kaplaması, kesinlikle tesadüfi bir durum değil, aksine bilinçli ve hedefli bir pazarlama stratejisinin açık bir göstergesidir" dedi. Durgut, görsel tekrarın özellikle gençlerin zihinlerinde güçlü bir etki bıraktığını, bu tür içeriklerdeki tekrar eden logo, sembol ve sloganların zamanla normalleşme ve çekicilik algısı yaratarak gençleri tütün ürünlerine yönlendirdiğini ifade etti.

Toplantıda, tütün şirketlerinin "zararsız" alternatifler olarak lanse ettiği elektronik sigara ve ısıtılmış tütün ürünleri gibi yeni nesil ürünlere de dikkat çekildi. Durgut, bu ürünlerin sağlıklı birer alternatif gibi sunulmasının, aslında sigara kullanımını farklı bir biçimde sürdürme ve yaygınlaştırma stratejisinin bir parçası olduğunu belirtti. Bu tür pazarlama taktiklerinin gençleri hedef alarak nikotin bağımlılığına sürüklemeyi amaçladığını ve dijital platformların da bu yeni pazarlama stratejilerine hizmet ettiğini dile getirdi.

Tütün Endüstrisine Karşı Gençlik İnisiyatifi üyeleri, toplantıda önemli bir adım atarak Netflix ve beIN Sports gibi yayın kuruluşlarına hitaben hazırladıkları açık mektupları kamuoyuyla paylaştı. Gençler, “Formula 1” içeriklerinde yer alan tütün ürünleri logolarının içeriklerden tamamen çıkarılmasını, bu mümkün değilse bu unsurların bulanıklaştırılarak görünürlüğünün azaltılmasını ve yayın politikalarının Türkiye'deki mevcut yasal mevzuata uygun hâle getirilmesini talep etti. Toplantı sonrasında bu önemli talepleri içeren mektuplar, meclis postanesinden ilgili yayın kuruluşlarının genel müdürlüklerine gönderildi.

Toplantıya katılan uzmanlar da önemli değerlendirmelerde bulundu. S.B.Ü. Dr. Öğretim Üyesi Belgin Varol, tütün reklamlarının özellikle gelişim çağındaki bireyler üzerindeki olumsuz ve uzun vadeli etkilerine dikkat çekerken, Gökhan Dinç ise tütün endüstrisinin “Formula 1” reklam ve görünürlük araçlarını kullanarak gençleri nasıl hedef aldığını detaylı bir şekilde açıkladı.

Durgut, toplantının sonunda dijital yayıncılara yönelik güçlü bir çağrıda bulunarak, sporu ve eğlenceyi "zehirli ürünlerin" pazarlama aracı hâline getirmemelerini istedi. “Bu şirketlerin sadece kâr elde etme hırsıyla çocuklarımızın hayatını riske atmasına kesinlikle izin veremeyiz. Dijital platformların algoritmaları neyi öne çıkarıyorsa, yayıncıların toplumsal sorumlulukları da bu içerikleri düzenlemeyi ve denetlemeyi gerektirir” şeklinde konuştu.

Yasal düzenlemeler ve mücadele

Türkiye'de tütün ürünlerinin her türlü reklamı, tanıtımı ve sponsorluk faaliyetleri, gençleri korumak amacıyla yürürlüğe konulan 4207 Sayılı Kanun ile açıkça yasaklanmış olmasına rağmen, dijital platformlar ne yazık ki bu düzenlemelerin denetiminden büyük ölçüde muaf kalmaya devam ediyor. Tütün endüstrisi, bu yasal boşluğu ustaca kullanarak asıl görünürlüğünü dijital mecralarda algoritmalar, öneri sistemleri ve kişiselleştirilmiş içerikler aracılığıyla inşa ediyor. Yayıncılar ise bulanıklaştırma gibi basit teknik önlemleri bile almayarak yasanın etrafından dolaşmayı tercih ediyor.

Durgut, bu olumsuz duruma karşı çok boyutlu, kararlı ve çağın gerekliliklerine uygun bir mücadele yürütülmesi gerektiğini vurgulayarak, mevcut yasaların dijital platformları da kapsayacak şekilde acilen güncellenmesi gerektiğini belirtti. Tütün endüstrisinin pazarlama taktikleri sürekli olarak geliştikçe, mücadele yöntemlerinin de aynı hızda güncellenmesi ve daha etkili hâle getirilmesi gerektiğini ifade etti.

Kadınlarda tütün kullanımı

Son yıllarda Türkiye'de kadınlar arasında tütün kullanımının endişe verici bir şekilde arttığı gözlemleniyor. Özellikle 15-24 yaş grubundaki genç kadınlarda bu artışın %90'ın üzerinde seyretmesi, tütün endüstrisinin bu demografik grubu stratejik bir hedef kitle olarak belirlediğinin açık bir göstergesi olarak değerlendiriliyor. Durgut, bu artışın son derece kaygı verici boyutlarda olduğunu belirterek, dijital mecralardaki dolaylı reklamların ve sponsorluk görünümlerinin daha sıkı bir şekilde denetlenmesinin ve bu tür pazarlama taktiklerine karşı etkili önlemler alınmasının büyük önem taşıdığını vurguladı. Tütün endüstrisinin "özgürlük", "güç", "başarı" gibi yanıltıcı kavramları kullanarak genç kadınları hedef aldığına dikkat çekti.