İkinci Trump döneminde Türk-Amerikan ilişkileri

60. ABD Başkanlık seçimlerini Cumhuriyetçi Parti adayı ve 45. ABD Başkanı olan iş insanı Donald Trump, kazanarak 2025-2029 döneminde 47. ABD Başkanı olarak Ocak ayından itibaren görev yapma başarısı ve şerefine erişti. Aslında oldukça öngörülebilir bir durum olan Trump’ın seçilmesi, büyük ölçüde Türkiye’deki iktidarın ve devlet yapılanmasının da tercih ettiği bir durumdu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Başkan seçildikten sonra aylarca kendisiyle telefonda dahi görüşmeyen ve sonra da kendisini Beyaz Saray’a davet etmeyen 46. ABD Başkanı Joe Biden ve Demokrat yönetime tepkisini geçtiğimiz yıl içerisinde Amerikalı yetkililerden gelen davete icap etmeyerek zaten belli etmiş ve tüm kartlarını Trump’ın seçilmesi için oynamıştı. Bu anlamda Ankara, Trump’la yeni dönemde bazı sorunları aşabilme konusunda kuşkusuz çok daha istekli ve kararlı davranacaktır. Şimdi bu konular üzerinden olası gelişmeleri yorumlayalım.

Trump’ın Ankara’ya dair tutumu

Demokrat yönetimlerin aksine, müttefik devletlerin iç işlerine karışmayı daha az tercih eden Cumhuriyetçilerden başkan seçilen Donald Trump, yeni dönemde Türkiye’nin iç meselelerinde Ankara’ya yönelik eleştiri dozunu azaltarak, kendisi için önemli olan Amerikalıların güvenliği ve Amerikan karşıtlığının körüklenmemesi, İsrail’in güvenliğine yönelik tehditlere izin verilmemesi, gayrimüslim nüfusun korunması ve Hristiyanların dinî özgürlüklerine engeller çıkarılmaması vs. gibi konular dışında yeni dönemde Ankara’ya daha az eleştirel yaklaşabilir ve bu da ilişkilerde bir nebze olsun ısınmaya neden olabilir. İki liderin de kurumsal temelleri daha zayıf türde lider diplomasisini sevmeleri ve güçlü başkan profili sergilemeye çalışmaları da birbirleriyle kimyalarının tutmasına neden olabilir ki Trump’ın ilk başkanlığı döneminde de (2017-2021) bunun izlerini bulmak mümkündür.

NATO, silah endüstrisi ve Türkiye

Bir diğer önemli konu ise silah satışlarıyla alakalıdır. Türkiye’nin Finlandiya ve İsveç’in NATO’ya üyeliklerini geciktirerek sağlamaya çalıştığı F-16 satışı Ankara’ya verilen sözlere rağmen hâlen gerçekleşmemişken Trump yönetimi, bu konuda çok daha hızlı ve istekli davranarak savaş jetlerinin Türkiye’ye satışını sonuçlandırabilir. Trump yönetimi, NATO güvenliği açısından sakıncalı görülen S-400 meselesinin çözülmesi hâlinde, Türkiye’nin F-35 programına geri kabulü için de yeşil ışık yakabilir. Zira Amerikan ekonomisinin canlandırılması hedefiyle iktidara gelen Trump için silah satışları ekonomiyi geliştirecek önemli bir kalemdir.

Savaşlar arasında Türkiye ve Amerika

Suriye’de ABD’nin yıllardır Esad yönetimi ve IŞİD’e karşı destek verdiği PKK uzantısı PYD/YPG grupları konusunda ise Trump, Türkiye’nin hayal ettiği ölçüde bölgedeki terörle iltisaklı Kürt varlığını tamamen ortadan kaldıracak politikaların icra edilmesine izin vermese de Ankara’nın bölgedeki askerî varlığının devamı ve IŞİD karşıtı iki Amerikan müttefikinin diyalog yoluyla belli ölçülerde uzlaştırılması gibi bir yönelimi tercih edebilir.

Trump’ı Türkiye açısından cazip kılan bir diğer faktör Rusya-Ukrayna Savaşı’nı sonlandırmak istemesidir. Türkiye’nin savaş boyunca Batı dünyasından gelen tüm baskılara rağmen Rusya ile ekonomik ilişkilerini kesmeyip daha da geliştirdiği düşünülürse ABD-Rusya uzlaşısı, Moskova ile çok yoğun ticari, enerji ve siyasi ilişkileri olan Ankara’yı rahatlatabilir. Bu, Erdoğan yönetiminin yüksek enflasyon nedeniyle zor durumda olan ekonomisini de geliştirmesine olanak sağlayacağı için Rusya ile ticaretin kolaylaştırılması, Türkiye’deki mevcut iktidar açısından Trump’ı iyi bir başkan hâline getirebilir.

Uluslararası ilişkiler bağlamında Türkiye’nin çıkarları

Yine Türkiye açısından Trump’ı cazip kılan bir diğer faktör de ABD Başkanı’nın dış politika söylem ve eylemlerinde daha ziyade İran ve Çin gibi ülkeleri hedef alması olabilir. İran’la yakın ilişkilerine karşın bölgesel politikalarda rakip olarak da konumlanabilen Ankara, Trump’ın İran’la gerilimi arttırması durumunda bölgeye yönelik jeopolitik tasavvurlar ve stratejik hamlelerde kendisinin önem kazanacağını bildiği için bu durumu olumlu karşılayabilir. Erdoğan yönetimi, son dönemde Çin’le iyi gelişen siyasi ve ekonomik ilişkileri riske atmayı istemeyecek olsa da ABD ile Çin arasındaki gerginliğin artması ve Uygur Türkleri veya Doğu Türkistan konusunun Amerikalı yetkililer tarafından gündeme getirilmesinden de hoşnutsuzluk duymayabilir. Zira Çin’i rahatsız etmemek için bu konu son yıllarda pek gündeme getirilmese bile aslında Ankara’nın resmî politikası Uygur Türklerinin kültürel özerklikleri ve dinî özgürlüklerinin korunması yönündedir.

Trump’ın ikinci dönemi için seçeceği Dış İşleri Bakanı veya Amerikalıların ifadesiyle “Secretary of State” de kritik bir husustur. Bu makam için adı geçen ve Avrupa’daki sağ/aşırı sağ grup ve partilere yakınlığıyla bilinen eski Almanya Büyükelçisi Richard Grenell, Ankara için ideal bir aday olmayabilirken eski Dış İşleri Bakanı ve CIA Direktörü Mike Pompeo da Türkiye’ye yönelik geçmişteki eleştirileri nedeniyle tercih edilmeyebilir. Senatör Marco Rubio ise şimdilik Türkiye konusunda daha renksiz bir isimdir. Ancak Türkiye’ye daha olumlu bakan bir sekreterin seçilmesi durumunda, Ankara-Washington eksenindeki toparlanma daha hızlı ve güçlü olabilir.

Sonuç olarak her şekilde Türk-Amerikan ilişkilerinde hızlı bir düzelme ve yeni bir bahar havası beklemek henüz gerçekçi değildir. Zira sorunlar yapısal ve ilişkiler yıpranmıştır. Buna karşın, yeni bir yönetim her zaman yeni bir şans demektir ve dileğimiz iki devletin bu fırsatı kaçırmamalarıdır. İsrail-Filistin konusu ise iki devleti zorlayacak en zorlu mesele olacaktır.