Çağımızın yeni seyahat modası: Astroturizm

Çağımızın seyahat anlayışlarına her geçen gün bir yenisi ekleniyor. Günümüz dünyasında insanlar artık tatil, iş, aile, eğitim, macera, gastronomi, sağlık, din ve tarih eksenli gezilerin yanına bir de içerisinde teleskoplar ile seyir keyfi, gece fotoğrafçılığı hizmetleri, astronomi rehberliği gibi olanakları içerisinde barındıran astroturizmi ekledi. Hiç şüphesiz evrenin derinliklerine ve gök bilimine duyulan merakla beraber bu alan araştırılır hâle geldi.

Uluslararası Karanlık Gökyüzü Derneği (International Dark-Sky Association) eski direktörü John Barentine tarafından, “Astroturizm karanlık gökyüzünü seyretmeyi, gözlemevleri, bilim merkezleri gibi astronomi ile ilgili tesisleri gezmeyi içeren bir turizm eylemidir. Astroturizm bu faaliyetleri ziyaretçi deneyimini de içeren doğa ile etkileşimin olduğu daha etraflı bir ekoturizm anlayışıyla birleştirir” şeklinde tanımlanan astroturizm Şili, Amerika, İspanya, Avusturalya, Norveç, Yeni Zelanda, Bolivya Hawaii ve Kanada’dan sonra Türkiye’nin de gündemine geldi. Işık kirliliğinden arındırılmış alanlar yaratmayı hedefleyen ilk “karanlık gökyüzü parkı” yakında ilan edilecek.

İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Turizm İşletmeciliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gürel Çetin, ilan edilecek karanlık gökyüzü parkının Antalya’nın Manavgat, İbradı ve Akseki ilçe sınırları içerisinde yer alacağını düşünüyor. “Özel ilgi alanı” olarak nitelediği astroturizmin kitle turizmi kadar önemli olduğunu vurgulayan Çetin, “Rafine zevkleri olan ve ultra zenginlere hitap eden astroturizm, hayata geçtiği vakit Türk ekonomisine önemli bir katkı sağlayacaktır. Elbette Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın projeye vereceği katkı hiç şüphesiz belirleyici olacaktır” görüşünü savundu.

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın devreye girmesiyle bilinirlik artacak

Astroturizme ev sahipliği yapacak Antalya, Aydın, Şanlıurfa, Adıyaman, Trabzon ve Rize’nin nitelikli turistleri ağırlayacağını da ifade eden Çetin, “Bu gelişme yerel halkların yaşam standartları ve kültür birikimlerinin artırmanın yanı sıra ekonomik yönden de refahlarına katkı sağlayacaktır” deyip sözlerini şöyle sürdürdü:

“Astroturizme ilgi duyan insanlar; yaz dönemlerinde Marmaris’e her şey dâhil otellere tatile gelen İngiliz turistlerin bölgede yarattığı gibi bir çevresel tahribat yaratmayacak. Bu bölgelerdeki tek olumsuz şey, oluşacak trafik gibi gözüküyor. Bu nedenle bu bölgelerde iyi bir çevresel ve stratejik planlama yapılmalı.”

Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Necibe Şen, “Seyahatin amacı, yapılan yolculuğun şekli, süresi ve gidilen yerin özelliklerine göre çeşitli türlere ayrılabilir. Astroturizm de son dönemde dünyada yaygınlaşan turizm çeşitlerinden biri. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın devreye girmesiyle bilinirliği artacaktır” yorumunu yaptı. Dünya insanının fiziksel, biyolojik ve atmosferik doğa olaylarına ilgisinin arttığını belirten Şen, “Fotoğrafçılığa ilgi duyan ve macera arayışında olan insanlar için astroturizm önemli bir fırsat. Stres seviyesi yüksek bir ülke olduğumuzu da düşünürsek bu turizm dalının hitap ettiği bir kesim mevcut” dedi.

2024 yılında 10 bine yakın kişi etkinliklere katıldı

26 yılı aşkın süre TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi’nde görev yapan astroturizm firması Dark Sky Tour’un kurucu ortağı Kadir Uluç da astroturizm hakkında bilgi verdi. Astroturizmin bir mevsimi olmadığını ifade eden Uluç, “Dağlık bölgeler, kırsal kesim ve yaylalarda gökyüzünü görebildiğiniz sürece etkinlikler yapılabilir. 2024 yılında Türkiye’de gerçekleşen astroturizm etkinliklerine 10 bine yakın vatandaşımı katılım gösterdi. Bu sayının 2025 yılında katlanmasını bekliyoruz” deyip maliyetine dair şunları ekledi: “Etkinliklere katılım ücreti organizasyonun yapılacağı şehre ve coğrafyaya göre değişkenlik gösterebiliyor. Antik kentte yapılacak etkinliğe katılmak, yaylada yapılacak etkinliğe katılmaktan daha ucuz. Şehirden uzaklaştıkça misafirlerin ödeyeceği rakam artıyor”

Uluç, “Gökyüzünün büyüsünü ve evrenin sırlarını keşfetmek isteyenler için deneyimler sunmanın yanı sıra gökyüzünü ve astronomiyi herkes için erişilebilir kılmayı hedefliyoruz. İş ortaklarımız ve paydaşlarımız için dört ana hizmet kategorisinde her ihtiyaca yönelik çözümler sunuyoruz. Bunlar; Astro turizm programları, seminer ve eğitim programları, özelleştirilmiş programlar ve karanlık gökyüzü parkı kurulumu için danışmanlık hizmetleri diyebilirim. Ayrıca Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın katkıları da çok önemli. Bize gözlem yapılacak alanların belirlenmesinde yardımcı oluyorlar. Burada astroturizm alanında dünya ile rekabet edebilmemiz için özel sektöründe biraz bu işe eğilmesi lazım” açıklamasını yaptı.

Programlardan da bahseden Uluç, “Mesela ‘Antik Gökyüzü Serüveni’ adlı programda yıldızların ve gezegenlerin büyüleyici dünyası keşfediliyor. Teleskopla gökyüzü seyrediliyor. Mitoloji hakkında bilgi paylaşımı yapılıyor. Arkeastronomik ve arkeolojik alanlarda gerçekleşen etkinlikler 3 saat sürüyor ve kontenjan doğrultusunda 20 kişi katılabiliyor. ‘Meteorların Dansı’ temalı bir başka etkinlikte ise meteor yağmurları izleniyor, lazer işaretçisi ile gökyüzü tanıtımı yapılıyor. Karanlık gökyüzü parklarında gerçekleşen bu etkinlikte 3 saat sürüyor. ‘Dark Sky Safari’ de ise karanlık gökyüzünün altında parıldayan yıldızları, gezegenleri ve daha fazlasını seyre dalmak mümkün” ifadelerini kullandı.

Astroturizmde bilim ve doğanın birleşiyor

Astrofotoğrafçılık yapan Trabzon Üniversitesi Öğretim Görevlisi Dr. Aytaç Burak Dereli, bugüne dek Karadeniz’in yaylalarında Antalya, Erzurum, Erzincan ve Çankırı’da astrofotoğraf çektiğini söyledi. Astroturizm kapsamında astronomi çekimleri, meteor çekimleri, atmosfer çekimleri, güneş ve uçuş fotoğrafçılığı yapıldığının altını çizen Dereli, “Astroturizmde bilim ve doğanın birleşiyor. Bu etkinlikler genelde ışık kirliliğinden ve kent merkezlerinden uzak yerlerde yapılabiliyor. Kuzey ülkeleri, Amerika ve Kanada bu turizm dalında şimdilik öne çıkmış durumda. Ancak dünyada uzun süredir revaçta olan astroturizm maliyetli bir turizm dalı olmasına rağmen ülkemizde de bir süredir dikkat çekmeye başladı. Bu noktada TÜBİTAK’ın gökyüzü gözlem etkinlikleri bu dalın gelişmesine çok ciddi katkılar sağlıyor” yorumunu yaptı.

Astroturizm deneyiminin yaşadığımız evreni daha iyi anlama imkânı sunduğu belirten Dereli, “Astrofotoğrafçılık istenirse fotoğraf makinesi ile istenirse de teleskop ile yapılabilir. Teleskop ile yapılacaksa geniş açı lens olması gerekir ve teleskop ile astrofotoğraf çekmek daha maliyetli. Ben astrofotoğrafçılık yaparken gökyüzünde yeni bir resim çiziyormuş hissine kapılıyorum” diyerek düşüncelerini ifade etti.

Daha önce TÜBİTAK’ın Van’da ve Antalya’da gerçekleştirdiği gökyüzü gözlem etkinliği ve astrofotoğrafçılık atölyesine katılan iletişim uzmanı Asiye Nurcihan Dereli ise deneyimlerini paylaştı. Organizasyonları TÜBİTAK ve seyahat acentalarının düzenlediğini aktaran Dereli, “Bu deneyim sonrası başka bir âlemin olduğunu da görmüş oldum. Gökyüzünün o dokusunu görmek bana gerçek manada yaşadığımı hissettirdi. İnsana astronomi ve fiziği bile sevdirebilir. Bu deneyimim sonrası uzay bilimlerinin gelecek yıllarda çok daha popüler hâle geleceğini düşünüyorum” dedi.

Organizasyonların genelde 3 gün 2 gece olarak planlandığını söyleyen Dereli, “TÜBİTAK yemeği karşılıyor. Ulaşım ve çadır masrafı ise ziyaretçiye ait. Ülkemiz önümüzdeki yıllarda tıpkı şu an Güney Kore ve Japonya’nın yaptığı gibi astroturizm aracılığıyla ciddi gelir sağlayabilir” şeklinde konuştu.

Özellikle karasal alanlarda, ışık kirliliğinden uzak bölgelerde, yüksek rakımlı yerlerde ve astronomik gözlem için uygun koşulların sağlandığı alanlarda yaygın olan astroturizm kapsamında yapılabilecekler şunlar:

Gök bilim turları: Profesyonel astronomlar eşliğinde gök cisimlerinin ve takım yıldızlarının incelenmesi ve değerlendirilmesi.

Yıldız gözlemi turları: Gökyüzünü ve gök olaylarını keşfetmek için uygun yerlerde düzenlenen turlar.

Astronomik festival ve etkinlikler: Astronomi ile ilgili konferanslar, sempozyumlar, sergiler veya şovlar.

Uzay temalı parklar ve merkezler: Uzayla ilgili sergiler, simülasyonlar ve interaktif deneyimler…

Astroturizm tutkunları dünyada nereleri ziyaret ediyor?

• Şili
• Amerika
• İspanya
• Avusturalya
• Norveç
• Yeni Zelanda
• Bolivya
• Hawaii
• Kanada

Türkiye’nin astroturizm güzergâhları neresi?

Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın önümüzdeki dönemde gündemine gelmesi muhtemel olan astroturizmin rotaları arasında Akdeniz, Doğu Anadolu ve Karadeniz bölgeleri ön plana çıkıyor. Antalya’da TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi, Aydın’da Afrodisias Antik Kenti, Şanlıurfa’da Göbeklitepe, Adıyaman’da Nemrut Dağı, Trabzon ve Rize’de yaylalar önümüzdeki dönemde gök bilimine meraklı yerli ve yabancı turistlerin ilgisine mazhar olacağa benziyor. Bu turizm dalının, bilim merkezleri ve karanlık gökyüzü parklarıyla bilinen Türkiye’nin ekonomik yönden gelişimine ve ilerlemesine önemli bir katkıda bulunması muhtemel.

Astroturizm yapacaklar hangi hususlara dikkat etmeli?

Uygun malzeme ve ekipman seçimi: Astroturizm turlarına dâhil olurken uygun ekipman ve malzeme seçimi oldukça mühim. Teleskop, dürbün, kamera gibi ekipmanların birinci sınıf olmaması gözlem deneyimini olumsuz etkileyebiliyor.

Hava şartlarına önceden bakmak: Astroturizm deneyimi hava koşullarına bağlı olarak değişkenlik gösterebiliyor. Bu nedenle tur öncesinde 14 günlük hava durumu raporu bilgisini edinmek, uygun kıyafeti yiyecek ve içecekleri yanınıza almak gerekiyor.

Konaklama ve ulaşım: Gitmek istediğiniz şehirde konaklama ve ulaşım ile ilgili tüm detayları en az bir ay önceden eksiksiz tamamlamak gerekir. Pek çok şehirde karanlık gökyüzü alanları şehir merkezinden kilometrelerce uzakta olduğu için uygun konaklama ayarlaması yapmak ve araç seçimini önceden belirlemek sağlıklı bir deneyim yaşamak için olmazsa olmazlar arasında yer alıyor.

Doğru kılavuz seçimi: Astroturizm turlarına katılırken profesyonel rehberlik hizmeti sunan tur şirketlerini seçmek, deneyiminizin daha neşeli geçmesini sağlayabilir.

Çevreyi muhafaza etmek: Gözlem yapılan ortamların doğal yaşamına ve çevreye saygı göstermek, astroturizmin sürdürülebilirliği, değerini ve misyonunu nesilden nesle koruyabilmesi yönünden önem arz ediyor.

Sonuç olarak; bundan bir asır önce, uzayın derinliklerine yapılacak bir yolculuk, insanlık için oldukça zorlu ve uzak bir hedef olarak gözüküyordu. Ancak 2024 yılında uzay araştırmaları, hem bilimsel hem de ticari açıdan heyecan verici gelişmelerle devam ediyor. Bu noktada astroturizm, gökyüzünü izlemekten zevk alan gezginler için ideal bir seyahat trendi diyebiliriz. Astroturizmin, insanların zihninde yeni ufuklar açması, uzay otel projeleri ve etkinlik yelpazesi gibi alanlarda oldukça heyecan verici potansiyele sahip olduğunu görebiliyoruz.