Trump 2.0 döneminin şifreleri

ABD'de seçilmiş başkanı, yüksek fiyatlardan kurtulabileceği iddialarıyla seçmenlerin oyunu almayı başardı. Ancak birçok analist, Trump’ın ekonomi politikalarının tam tersi bir etkisi olacağına emin. Buna göre 47. Başkan’ın radikal stratejisinin yanlış gitme ihtimali yüksek. ABD’nin fiyatlarda, enflasyonda ve faiz oranlarında artış görme riski öne çıkıyor. İşte, Trump’ın öne çıkan ekonomi stratejileri ve ekonomistlerin felaket senaryoları…

Trump’ın “optimist” korumacı ekonomi planları

• Kendisini “gümrük vergisi adamı” olarak tanımlayan Trump, Çin’den gelen ithal ürünlere %60 gümrük vergisi koymayı öneriyor.
• Ayrıca belirli endüstrileri hedef alıyor. ABD'de satış için Meksika'daki fabrikaları kullanan otomobil üreticilerine gümrük vergileri öneriyor. Trump bu tür gümrük vergilerinin %200'e kadar çıkabileceğini söyledi. Hedefi ise daha fazla üretim tesisini ABD'ye taşımak ve Amerikalı iş insanlarını güçlendirmek.
• Kurumlar vergisi oranını yerli üreticiler için düşürmek istiyor. ABD'de ürün üreten şirketlerin mevcut %21'lik kurumlar vergisi oranını %15'e düşürmeyi hedefliyor. Trump, vergileri yerli şirketler için düşürmeyi seviyor. İşletmeler ve bireyler için indirimler ikinci döneminde öncelikleri arasında yer alıyor. Bu, “Önce Amerika” gündeminin en önemli parçalarından biri. Goldman Sachs stratejistlerinin tahminlerine göre faiz oranının %15'e düşürülmesi, S&P 500 kazançlarını yaklaşık %4 oranında artıracak.
• Trump, 2025 yılı sonunda sona ermesi planlanan 2017 Vergi Kesintileri ve İş Yasası'nı (TCJA) yenileme sözü veriyor.
• Ülkenin konut sıkıntısını çözmek amacıyla milyonlarca göçmenin sınır dışı edilmesini öneriyor.
• Joe Biden'ın endüstriyel stratejisinin merkezinde, vergi teşvikleri ve sübvansiyonlar sistemi aracılığıyla yeşil büyümeyi teşvik etmek için tasarlanan Enflasyon Azaltma Yasası bulunuyordu.  Trump, yasayı çok pahalı olduğu için eleştirdi ve açık deniz rüzgâr projelerini yasaklamayı ve büyük ölçekli petrol ve gaz sondajının yeniden başlamasına onay vermeyi planlıyor. Trump yönetimindeki Amerika’nın net sıfıra ulaşma mücadelesinin öncüsü olmayacağı kesin gözüküyor.
• Amerika Merkez Bankası’nın bağımsızlığını tehdit eden Trump, ilk dönemi bir gösterge ise Fed'e faiz oranlarını düşürmesi için baskı yapacak. ABD Merkez Bankası perşembe günü ABD borçlanma maliyetlerini 0,25 puan düşürdü. Ancak Başkan Jerome Powell açıkça sorun bekliyor. Trump'ın kendisinden istifa etmesini istemesi hâlinde istifa edip etmeyeceği ve yasal olarak bunu yapması emredilip emredilemeyeceği sorulduğunda Powell, “Hayır, yasalar buna izin vermiyor” yanıtını verdi.
• Trump, enflasyonu “yeneceğine” söz verdi ancak fiyatların artış hızı, 2022'de zirveye ulaştıktan sonra son birkaç ayda %2 ila %3'lük tarihî normuna zaten geri döndü.

Ekonomistlerin beklediği felaket senaryosunun ayrıntıları

Birçok ekonomist Trump'ın Beyaz Saray'daki ikinci döneminin dünyanın en büyük ekonomisi için sorun yaratabileceğini öngörüyor. ABD'nin korumacı politikalarının daha sert hâle geleceğine şüphe yok. İkinci Trump yönetiminin piyasaları etkilemesinin en büyük yolu ekonomik politikaları olacak. Öte yandan, gümrük vergilerini ekonomi politikalarının merkezine yerleştiren Trump, gümrük vergilerinin Amerikan fabrika işlerini yabancı rekabetten koruduğunu ve bir dizi başka fayda sağladığını savunuyor. Ekonomistler ise bunun dünya için bir felakete yol açabileceğini, hatta küresel bir ticaret savaşına dönüşebileceğini savunuyor.

İşte, madde madde ekonomi alanında Trump 2.0 döneminin eleştirileri:

• Trump, %10-20'lik evrensel bir ithalat vergisi (ortalama gümrük vergisi oranı şu anda yaklaşık %2) ve Çin'den gelen mallara %60'lık bir gümrük vergisi koymaktan bahsediyor. Böyle bir politika, hükûmetlerin ABD'ye karşı misilleme önlemleri getirmesiyle küresel bir ticaret savaşını tetikleme riski taşıyor. Çin, ABD pazarından dışlanırsa Avrupalılar, üretim kapasitesi fazlasının arz etkilerine karşı daha da savunmasız olacak. Bu yalnızca Çin gibi stratejik rakiplerle değil, aynı zamanda Japonya ve Güney Kore gibi Amerika'nın Avrupa ve Asya'daki müttefikleriyle de yeni ticaret savaşlarını tetikleyecektir.
• New York Üniversitesi Stern İşletme Okulu'nda Ekonomi Profesörü Emeritus Nouriel Roubini’ye göre; küresel bir ticaret savaşı büyümeyi azaltacak ve enflasyonu artıracak, bu da piyasaların önümüzdeki aylarda dikkate alması gereken en büyük jeopolitik risk hâline gelecek. Bu senaryoda; küreselleşmenin ortadan kalkması, ayrışma, parçalanma, korumacılık, küresel tedarik zincirlerinin Balkanlaşması ve dolarizasyonun ortadan kalkması ekonomik büyüme ve finans piyasaları için daha da büyük riskler hâline gelecek.
• Amerika halkı için Trump tarafından önerilen gümrük vergilerinin tipik bir ABD hanesine yılda 2 bin 600 dolardan fazlaya mal olacağını tahmin ediliyor. Tüm ithal ürünlerde gümrük vergilerini %10-20 bandına yükseltmeyi hedefliyor. Bu da ithal ürünlere maliyet ekliyor.
• Washington Post’a göre; ABD, tüketiciler tarafından doğrudan kullanılan 1 trilyon dolardan fazla mal ithal ediyor: Çin'den ucuz elektronik; Latin Amerika ve Kanada'dan gıda; Hindistan’dan ve Meksika'dan ilaç. Tüm ithalat ürünlerine uygulanan yüzde 20'lik vergiler önümüzdeki on yılda 4 trilyon dolardan fazla vergi artışına yol açabilir.
• Trump'ın zenginler ve şirketler için vergileri düşürme sözü borsa piyasalarını canlandırırken, ekonomistler bu politikanın önümüzdeki yıllarda sorunlar yaratacağını ve zaten büyük olan hükûmet açığının daha da artıracağını düşünüyor. Bütçe odaklı bir düşünce kuruluşu olan Sorumlu Federal Bütçe Komitesi'nin 28 Ekim tarihli tahminine göre, Trump'ın vergi ve harcama planları önümüzdeki on yılda ABD hükûmetinin borcunu 7,75 trilyon dolar artıracak.
• Trump, yasal statüleri olmadan ABD'de yaşayan tahmini 11 milyon insanın sınır dışı edilmesine derhâl başlayacağını söylüyor. Zaten yüz binlerce işçi açığıyla karşı karşıya olan inşaat sektöründe, Pew Araştırma Merkezi'nin sağladığı verilere göre, toplam iş gücünün yaklaşık %13'ünü oluşturan yaklaşık 1,5 milyon belgesiz işçi bulunuyor. Başarılı olursa, bu politikalar düşük maliyetli iş gücü arzını azaltacak ve işletme maliyetlerini artıracak. Bu plan, yakın zamanda sınırı geçen göçmenlere ek olarak belgesiz işçileri ve geçici işçileri de hedefliyorsa inşaat sektörü, konut ve tarım sektörleri de ağır darbe alacak. Bir göçmenlik politikası grubunun tahminine göre, GSYİH 1,1 trilyon dolardan 1,7 trilyon dolara kadar etkilenebilir.
• Nobel ödüllü 16 ekonomist, Trump'ın önerilerinin 2022'de %9,1'e ulaştığından beri düşen ve Fed'in %2 hedefine neredeyse geri dönen enflasyonu “yeniden alevlendireceği” korkusunu dile getiren bir mektup yayımladı. Trump’ın korumacı ticaret önlemleri nedeniyle ABD Merkez Bankası’nın faiz oranlarını artırmak zorunda kalırsa ekonomi; yavaşlayan büyüme, artan enflasyon ve daha yüksek işsizlik gibi üçlü bir darbeyle karşı karşıya kalabilir.

Seçimin ekonomiye yansımaları

ABD seçimlerinin Trump lehine sonuçlanmasının ardından yaşanan ekonomik gelişmeler ise şöyle sıralanıyor:

• New York borsası, Trump'ın ikinci kez ABD başkanlığına seçilmesinin ardından geçtiğimiz çarşamba, güne ralli yaparak başladı.
• S&P 500 şirketleri, seçimin ardından New York'ta beş günde %0,4 artışla %4,7'lik bir kazanç elde etti. Bu, Kasım 2023'ün başından bu yana en iyi performansını işaret ediyor. Tesla, gün içinde %8,2 artışla 2023'ün başından bu yana en iyi haftasını geçirdi. Musk'ın göreve gelen başkana yakınlığının elektrikli araç üreticisinin talihini destekleyeceği yönündeki bahisler, %29'luk artışı körükledi.
• Elon Musk’ın da dâhil olduğu dünyanın en zengin 10 kişisinin geçtiğimiz çarşamba günü yaklaşık 64 milyar dolar kazandığı tahmin ediliyor.
• Bitcoin yeni bir rekora imza attı. Bitcoin, kripto paralar üzerine destekleyici bir Beyaz Saray politikasının yarattığı iyimserliğin ardından %7 artarak 82.020 dolara çıktı. ABD doları dört aylık zirveye yaklaştı.
• Fed, ABD'de seçimlerin ardından ilk faiz kararında politika faizini 25 baz puan indirdi.
• Trump’ın yeni döneminde kazanlar; kripto para birimleri, petrol şirketleri, Elon Musk başta olmak üzere iş insanları olacak. Açık ara kaybedenler ise perakende sektörü ve elektrikli araçlar üreticileri olarak sıralanabilir.

Ekonomiye yönelik yaygın seçmen öfkesi, salı günkü seçimlerde Donald Trump'ı desteklemiş gibi görünüyor. ABD ekonomisi adına kısa dönemde yaşanan bu olumlu izlenimimin aksine, ana akım ekonomistlerin çoğu Trump'ın politika önerilerinin enflasyonu yenemeyeceğini, hatta kötüleştireceğini düşünüyor. Birçok sanayi ve finans milyarderini cezbeden “kayırmacı” kapitalizm anlayışı, onların daha fazla vergi indirimi ve daha az düzenleme isteklerini karşılayarak, çoğu Amerikalının hayatını daha fakir ve daha zor hâle getirecek gibi gözüküyor. AP’de yer alan bir makaleye göre; ithal mallara büyük vergiler koyma, milyonlarca göçmen işçiyi sınır dışı etme ve FED’in faiz oranı politikalarında söz hakkı talep etme planları muhtemelen fiyatları artıracak. Hatta Çin’e uygulanacak %60 gümrük vergisinde ısrarcı olursa küresel bir ticaret savaşının fitilini bile ateşleyebilir.