Spor ve seyahatin mükemmel buluşması: Spor turizmi

İnsanların belirli bir destinasyona seyahat etmeyi tercih etme nedenleri arasında spor yapmak ya da spor deneyimi yaşamak yer alıyor. Çağdaş toplumda spor kadar önemli ve heterojen seyahat akışlarını yaratan çok az güç var. Dahası spor, zengin ve çeşitli ziyaretçi deneyimleriyle motive edilir ve dolayısıyla bunlarla ilişkilendirilir. Bu durum aynı zamanda turizm destinasyonlarının profiline ve benzersizliğine katkıda bulunur.

Spor, turizm içerisinde önemli bir faaliyettir, turizm ve seyahat temel olarak birçok spor türüyle ilişkilidir. İki kavramın spesifik birleşimi, paydaşların bakış açılarına ve onların spor turizmine olan ilgilerine göre farklılık gösterir. Spor ve turizm arasındaki bağları daha iyi anlamak ve ortak katkılarının faydalarına ilişkin farkındalığı artırmak amacıyla, Uluslararası Olimpiyat Komitesi ve Dünya Turizm Örgütü tarafından 22-23 Şubat 2001 tarihlerinde Barselona’da Birinci Dünya Spor ve Turizm Konferansı düzenlenmişti. Bu konferansta iki ayrı dünya olan spor ve turizmin pek çok ortak noktasının olduğu açıkça ortaya konmuştu.

Spor turizmi, son yıllarda giderek daha fazla ilgi çeken bir turizm çeşidi olarak karşımıza çıkıyor. Turistler artık sadece yeni yerler keşfetmekle kalmıyor, aynı zamanda sevdikleri spor aktivitelerine katılmak, büyük spor etkinliklerini izlemek ve hatta sporun kökenlerini keşfetmek için de seyahet ediyorlar.

Spor turizminin yükselişi

Turizm ve spor, günümüz dünyasının temel kültürel unsurlarıdır. Modern toplum ve uluslararası turizm üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Bununla birlikte spor ve turizmin, sivil toplumların çoğunda takdir edilen ve hükûmetler tarafından giderek daha fazla kabul gören önemli bir sosyo-ekonomik etkisi bulunur. Spor etkinlikleri, birçok turistik destinasyon için önemli bir çekim faktörüdür. Şehirler veya ülkeler, önemli spor etkinlikleri düzenleyerek turist çekmeye çalışırlar. Uluslararası spor turnuvaları, Olimpiyat Oyunları, Dünya Kupası gibi spor etkinliklerinin düzenlendiği destinasyonlar, milyonlarca turistin ziyaret ettiği yerlerdir. Bu etkinlikler, aynı zamanda ekonomik bir fırsat sunar. Çünkü turistlerin konaklama, yeme-içme, ulaşım gibi ihtiyaçlarına yanıt verecek turizm dâhil birçok hizmet sektörü bu etkinliklerden faydalanırlar.

Teknolojinin gelişmesi ve ulaşımın kolaylaşmasıyla dünyanın dört bir yanındaki spor etkinliklerine erişim hiç olmadığı kadar kolaylaştı. Özellikle futbol, basketbol, tenis gibi popüler sporların büyük turnuvaları, milyonlarca insanı cezbediyor. Bu etkinlikler turizmi canlandırmakla kalmayıp aynı zamanda yerel ekonomilere de büyük katkı sağlıyor. Aynı zamanda bu tür seyahatlar, sporun evrensel bir dil olduğunu ve insanların farklı kültürleri daha iyi anlamalarına yardımcı olduğunun bir göstergesi.

Spor ve turizmin benzer hedefleri vardır. Bunlar; diğer kültürlerin ve yaşam tarzlarının yakınlaşmasına, onların anlaşılmasına yardımcı olmak ve toplumlar arasında barışı teşvik etmektir. Bu açıdan bakıldığında; başkalarıyla ilişki kurması gereken varlıklar olarak insanların daha iyi olmasını amaçlayan ve birbirini tamamlayan spor ile turizm arasındaki ortak hareket, gelecek yıllarda her yönde büyümesi bekleniyor. Büyük spor etkinlikleri, büyük turizm etkinlikleri olarak düşünülmeli ve planlanmalıdır. Spor ve turizm için teorik bir çerçeve geliştirip spor ve spor turizminin gelecekteki eğilimleri, farklı sosyo-ekonomik etkileri ve bunların en iyi şekilde nasıl yönetilebileceği ele alınmalıdır.

Spor ve turizm boş zaman kullanımı açısından yenilik kaynağıdır. İnsanlar; bazen marjinal kalan, bazen de kitlesel katılım faaliyetlerine dönüşebilen yeni turizm türleri ve yeni spor faaliyetletlerini keşfediyorlar. Bu anlamda her iki sektör de yeni destinasyonların gelişimi için itici güçtür ve dünya çapında daha az gelişmiş veya daha az avantajlı destinasyonların veya bölgelerin kalkınmasına bir katkıda bulunabilir. Spor altyapısının oluşturulması için gereken çaba miktarı nedeniyle bu altyapının, spor tesislerinin bulunduğu destinasyonlara seyahat eden turistlerin de erişebileceği şekilde tasarlanması ve yönetilmesi giderek daha fazla ihtiyaç duyuluyor. Bunun için planlanan turizm veya spor faaliyetinin kapsamı destinasyonun potansiyeline ve hedeflenen talebin beklentilerine göre şekillendiriliyor.

Bir uluslararası spor etkinliği, ziyaretçiyi etkinliğe ve küresel dikkati destinasyona çekme açısından ev sahine yarar sağlar. Ancak bu tür kısa vadeli faydaların yanı sıra, ekonomiden sosyalliğe kadar çeşitli açılardan uzun vadeli turizm gelişimi için bir katalizör olabilir. Günümüzde yaygınlaşan spor turizmi etkinlikleri aynı zamanda çok önemli ekonomik faaliyetler hâline geldi. Spor turizmi üzerine yürütülen araştırmalar, uluslararası ve ulusal düzeyde araştırmacılar, hükûmet ve sivil toplum kuruluşları tarafından yürütülüyor. Günümüzde spor ve turizm faaliyetleri tüm dünyada ulusal sınırlara bakılmaksızın, buluşma noktası veya turizm destinasyonunun lokasyonu ne olursa olsun düzenleniyor. Daha özel olarak Olimpiyat Oyunları ve dünya çapındaki ve kıtasal spor yarışmaları, büyük ölçekte bir kalkınma projesi ve seyahat kaynağıdır. Etkinliğe ev sahipliği yapan destinasyonun imajının şekillenmesine katkıda bulunurlar. Dolayısıyla etkinliğin sona ermesinden sonra bile turizmi canlandırmaya devam ederler.

Son yıllarda hem ekonomik hem de sosyal açıdan büyük bir ivme kazanan spor turizminin yükselişinin ardındaki faktörlerin artan ilgi ve katılım, küresel etkinliklerin çekiciliği, gelişen ulaşım veiletişim teknolojileri, spor ve sağlık bilincinin artması, turizm stratejilerinde değişim, kültürel ve sosyal deneyimlerin olduğu söylenebilir. Bu faktörler bir araya gelerek spor turizminin büyümesini desteklemekte ve daha fazla insanın bu tür deneyimlere yönelmesine yol açar. Spor turizminin ekonomik, sosyal ve kültürel etkileri, birçok destinasyon için önemli fırsatlar yaratmakta ve turizm sektörünün çeşitlenmesine katkı sağlar.

Türkiye’de spor turizmi potansiyeli

Türkiye, konumu nedeniyle hem eski Asya Türk kültürünün Avrupa’ya taşındığı bir bölge, aynı zamanda Batı kültürünün doğuya açılan bir kapısıdır. Asya ile Avrupa arasındaki önemli bir ticaret ve göç yollarının merkezi olmakla birlikte ülkeyi tüm dünyaya bağlayan Akdeniz, Ege Denizi ve Karadeniz ile çevrilidir. Türkiye, konumu ve çeşitlilik gösteren doğasıyla spor turizminde öne çıkan bir ülke olarak ortaya çıkmak için iyi bir konumdadır. Sporla ilgili turizmi geliştirme girişimleri yoluyla geliştirilen veya gençleştirilen turizm destinasyonlarının örnekleri giderek daha fazla ortaya çıkıyor. Son yıllarda sporla ilgili seyahatlerin kapsam ve hacmi katlanarak artıyor. Bunun nedeninin bir kısmı, sporun mekânsal seyahat akışlarını ve turizm destinasyonu geliştirme çıkarlarını etkileyebileceği yolların çeşitliliğinde yatıyor.

Türkiye, tarihi ve kültürel zenginliklerinin yanı sıra doğal güzellikleri ve spor altyapısı ile de dikkatleri çeker. Dalış sporu için Türkiye’de Akdeniz ve Ege kıyıları uygun imkânlara sahiptir. Gelibolu’da Birinci Dünya Savaşı’ndan kalma batıklara yerel makamların özel izniyle dalış yapmak mümkündür. Rüzgâr sörfü için Türkiye’de Çeşme, Bodrum, Datça yarımadaları ve Antalya koyları uygun şartlara sahiptir. Marmaris yakınlarındaki Gökova Körfezi’ndeki Akyaka, Çeşme’de Pırlanta Plajı ve Alaçatı, İzmir yakınlarındaki İçmeler-Urla ve İstanbul’daki Burç Plajı kiteboarding sporu için uygun merkezlerdendir. Türkiye’de yamaç paraşütü, sıcak hava balon turları, planörle uçma sporu, paraşüt gibi hava sporları etkinlikleri gerçekleştirilmektedir. Muğla-Fethiye’de bulunan Babadağ’da, Kayseri Ali Dağ’da, Ankara Gölbaşı’da, İzmir Bozdağ’da yamaç paraşütü yapılabilmektedir. Planörle uçma, yelken kanat, model uçak gibi hava sporları ve bu sporlara ilişkin eğitimler Eskişehir, Pamukkale, Efes, İstanbul ve Ankara’da verilmektedir. Öte yandan Kapadokya’da sıcak hava balonu turlarına katılmak turistlerin en çok tercih ettikleri etkinliklerden biridir.

Son yıllarda Türkiye’de uluslararası standartlarda golf sahaları açıldı. Bu nedenle Türkiye, dünyanın dört bir yanından oyuncuların buluşabileceği bir golf merkezi hâline geldi. Antalya-Belek, İstanbul, Ankara, Kapadokya, Bodrum ve Kuşadası’nda da birinci sınıf kurslar da mevcut. Türkiye’de kursların çoğu konaklama, restoran ve eğlence gibi gerekli tesislerin bulunduğu kıyı bölgelerindeki turistik tesislerin yakınında bulunuyor. Bu da golf turizminin ortaya çıkmasında ve gelişmesinde etkili oldu. Türkiye kayak yapmaya uygun dağları, kar kalitesi ve yeni kayak tesisleriyle sahada öne çıkıyor. Bursa-Uludağ, Bolu-Kartalkaya, Kocaeli-Kartepe, Erzurum-Palandöken, Kayseri-Erciyes, Isparta-Davraz ve Kars-Sarıkamış’ta bulunan kayak merkezleri kış aylarında yer ve yabancı birçok misafiri ağırlıyor.

Türkiye’de spor turizmine yönelik kayak merkezleri, golf sahaları, sportif havacılık merkezleri gibi alanların içerisinde ya da yakınında konaklama tesislerinin mevcudiyeti gerek kamu gerekse özel sektörün bu bölgelere yatırım yaptıklarının göstergesi olduğu ifade edilebilir. Özellikle son yıllarda golf ve kış sporlarına artan ilgi nedeniyle bu sporların gerçekleştirilebildiği bölgelerde de konaklama tesislerinin sayılarında artış olduğu görüldü.

Türkiye’de spor turizmi bütünsel, belli bir vizyona uygun ve geniş bir spor yelpazesi içerisinde; tüm spor faaliyetlerini kapsayacak şekilde istenilen düzeye ulaşmayı amaçlıyor. Türkiye’de spor turizmi gelişiminin beklenen düzeye ulaşbilmesi için spor ve turizm alanında ilgili tüm kurum, kuruluş ve paydaşlar arasında bilgi paylaşımı yoluyla etkin iş birliği ve koordinasyonun sağlanması, arzın talebe uyacak şekilde ayarlanması gerekiyor. Arzın aynı zamanda öncelikleri ve talepten elde etmeyi amaçladığı faydalar konusunda da net bir anlayışa sahip olması da önemli bir ayrıntı. Spor turizmi ve turistik sporlara yönelik arz ve talebin doğru şekilde ayarlanması için bu iki alanda büyük çaba sarfedilmeli, hem turizm hem spor tüketicileri için tüketici eğilimleri dikkate alınarak spor ve turizm sektörleri arasındaki iş birliği sağlanmalı. Turizmin yılın 12 ayı faaliyet gösteren bir sektör olabilmesi için çeşitliliğin arttırılması da gerekiyor. Spor turizmi kapsamında kayak, golf, rüzgâr sörfü, dalış, rafting, kano gibi çok önemli sektör değerlerine sahip olan Türkiye’nin bu alanlara hizmet edecek altyapıyı en iyi şekilde geliştirmesi elzem olarak değerlendiriliyor.