Boeing’in serbest düşüşü: Her yönden ekside

Boeing için 2024’te hiçbir şey yolunda gitmedi. Havacılık ve ticari uçak üretiminde öncü olan Boeing, neredeyse felaketle sonuçlanacak bir kazanın ardından çeşitli soruşturmalar geçirmişti; uzayda astronotlar mahsur kalmış, grevlerle mücadele etmişti. Alaska Airlines’a ait bir 737 Max’in gövdesindeki bir kapı paneli, Oregon üzerinde 16 bin feet yükseklikte uçuş sırasında koparak gökyüzüne savruldu. Savrulan yalnızca uçağın kapısı değil, aynı zamanda şirketin itibarıydı. Bu hadise, uçağın neden kritik vidalar eksikken hizmete alındığını açıklamakta zorlanan şirket için büyük bir sorun oldu. 5 Ocak’taki bu olayda kimse hayatını kaybetmedi. Ancak bu olay, Boeing için federal soruşturmalar, muhbir şikâyetleri, kalitesiz işçilik suçlamaları, güvenlik incelemeleri, kongre soruşturmaları, yönetici değişiklikleri, üretimi durduran iki aya yakın bir grev, uzay uçuşlarında yaşanan başarısızlıklar ve ezici finansal kayıplarla dolu korkunç bir yılın habercisi oldu. Ağustos ayında, havacılık ve uzay alanında deneyimli Kelly Ortberg, Dave Calhoun'un yerini alarak Boeing'e CEO oldu.

Yeni bir yıl başlarken, Boeing'in yeni CEO’su daha yalın bir şirket anlayışı oluşturmak için planını, şirketin temel misyonuna daha fazla odaklanarak ilerletmeye çalışacak: Amacı kaliteli uçaklar inşa etmek. Bunun bir parçası olarak, yaklaşık iki ay süren makinist grevinin ardından üretimi artırması ve çalışanlarla ilişkileri yeniden kurması gerekecek. Sonbaharda 33 bin Boeing makinistinin greve gitmesi, şirketin en çok satan ürünü olan 737 Max, 777 yolcu uçağı ve 767 kargo uçağının üretimine büyük darbe vurdu.

Güvenlik endişeleri artıyor

Boeing, 2018’de Endonezya’da ve 2019’da Etiyopya’da 346 kişinin ölümüne neden olan 737 Max kazalarının etkileriyle yıllardır mücadele ediyor. Soruşturmacılar, kazaların belirli uçuş koşullarında uçakların kontrolsüz bir şekilde dalışa geçmesine neden olan hatalı bir yazılım güncellemesinden kaynaklandığını belirtti. Bir zamanlar mühendislik mükemmeliyetiyle eş anlamlı olan bir şirket, 1997’de McDonnell Douglas ile birleşmesinden sonra mali getirileri teknik mükemmeliyetin önüne koyar hâle geldi. 2014 ile 2020 yılları arasında Boeing, temettüler ve hisse geri alımları için 61 milyar dolar dağıttı. Ancak şimdi finansal durumu da düşüşte. 2020’den bu yana, pandeminin uçak seyahati talebini ciddi şekilde azaltmasıyla birlikte, Boeing’in yıllık kayıpları 23 milyar dolara ulaştı.

Geçtiğimiz günlerde, Güney Kore’de Jeju Air tarafından işletilen bir Boeing 737-800’ün düşmesi sonucu 179 kişi öldü. Yetkililer bir neden belirlemedi ancak felaketten hemen önce kuş çarpması uyarısında bulunduklarını bildirdi. Kazanın ardından Boeing şirketi, hisselerinde %4 düşüş görerek bir darbe daha aldı.

Öte yandan Boeing’in sorunlarını daha da kötüleştiren, şirketin Starliner uzay aracının Eylül ayında iki astronotu olmadan Dünya'ya dönmesiydi. Arızalı iticiler ve helyum sızıntılarıyla ilgili sorunlar, NASA’yı iki astronotu planlanandan aylarca daha uzun süre Uluslararası Uzay İstasyonu'nda bırakmaya karar vermeye zorladı. Mart ayında bir SpaceX uçağıyla evlerine dönmeleri planlanıyor. Starliner’ın sıkıntıları, rekabetin de kızıştığı şirketin diğer bölümlerindeki sorunları vurguluyor. Boeing uzay bölümünde büyük maliyet aşımı sorunlarıyla boğuşurken, Elon Musk’ın SpaceX’i gücüne güç katıyor.

Boeing’in hisseleri serbest düşüşte

Son yıllarda yaşanan bu gelişmeler şirketin, kurumsal yönetimdeki ciddi kusurlarını ve temel güvenlik eksikliklerini ortaya çıkardı. Bu olaylar, devam eden üretim gecikmeleri, tekrarlanan kalite kontrol hataları ve artan mali kayıplar dâhil olmak üzere bir dizi sorun zincirini başlattı. Bir araya geldiklerinde, Boeing’in bir zamanlar yıldızlı olan itibarını ciddi şekilde zedelediler. Yatırımcı güveni azaldı. Şirketin hisseleri geçtiğimiz yıl %30’un üzerinde düştü, bu da piyasanın Boeing'in toparlanma kapasitesine ilişkin artan endişesinin açık bir göstergesi. Boeing hisseleri bu yıl yaşadığı %35’lik kayıpla S&P 500’deki en büyük 20 düşüş arasında yer alıyor. Bir krizden diğerine savrulmaya devam eden şirket, Dow Jones Endeksi’nde ise 2024 yılının en büyük kaybedeni olmaya doğru ilerliyor. Avrupalı rakibi Airbus ise yıl boyunca %11’den fazla değer kazanırken, S&P 500’de %23’ün üzerinde yükseldi.

ABD Federal Havacılık İdaresi, güvenlik ve kalite endişelerini gerekçe göstererek 737 üretimini ayda 38 uçakla sınırladı. Boeing ayrıca yıl boyunca ticari, askerî ve uzay programlarından büyük kayıplar bildirmeye devam etti.  Geçtiğimiz Ekim ayında şirkete dair son mali sonuçları açıklayan Ortberg, Boeing’in bir kavşakta durduğunu ve görevinin "büyük gemiyi doğru yöne çevirmek" olduğunu söyledi.  Yeni CEO’su Ortberg’in en kritik görevi, şirketin kaybettiği mühendislik mükemmeliyeti kültürünü yeniden inşa etmek ve kalite standartlarını yükseltmek. Ortberg’in, dünya çapında 145 bin çalışanı olan bu karmaşık yapıyı tam anlamıyla kavramadan radikal adımlar atmaması önemli. Çünkü yeni bir uçak üzerinde çalışmanın öncelikleri arasında yer aldığını belirtmişti.

Boeing 737 Max, yaşadığı zorluklara rağmen güçlü bir uçak ve önemli bir sipariş birikimine sahip. Ancak sipariş listesi, rakibi Airbus’ın ulaştığı seviyelere göre daha kısa. Airbus’ın teslimat takvimindeki doluluk, müşterileri Boeing’e bağlı kalmaya zorlasa da teslimat gecikmeleri havayollarına daha büyük indirimler talep etme fırsatı verebilir. Boeing’i düzeltmek aylar değil, yıllar sürecek bir iş gibi gözüküyor.  Boeing'in düşüşüne baktığımızda ise vizyon, değerler ve değişime karşı cesarete olan ihtiyacın ne kadar hayati bir önem taşıdığını görüyoruz.